Podział majątku wspólnego małżonków

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, powstaje pewna – nadal wspólna – masa majątkowa, której współwłaścicielami, w częściach ułamkowych, są małżonkowie, lub byli małżonkowie.

Tak jak w przypadku każdej innej współwłasności, prawo przewiduje możliwość jej ustania i dokonania tym samym jej podziału. Istnieją dwa zasadnicze sposoby dokonania podziału majątku wspólnego – podział umowny, dokonany na podstawie umowy zawartej pomiędzy stronami, oraz podział sądowy, dokonany mocą orzeczenia sądu, bądź w wyroku orzekającym rozwód, bądź w postanowieniu o podziale majątku. Różnicą pomiędzy tymi sposobami jest zgodna wola obu stron, która zawsze występuje w przypadku zawarcia umowy, a której brak jest zwykle powodem zwrócenia się o dokonania podziału do sądu.

Umowny podział majątku – kolejne kroki

1. Przede wszystkim strony umowy – a więc małżonkowie musza mieć wolę i porozumieć się co do tej woli, zawarcia umowy o podziale majątku. Jeżeli pomiędzy stronami brak jest zgody co do tego, jakie poszczególne składniki komu mają przypaść, oczywiście do zawarcia umowy nie dojdzie. W pierwszej kolejności należy zatem porozumieć się co do tego, aby kwestię podziału majątku rozstrzygnąć polubownie, bez angażowania do tego instytucji państwowych.

2. Ustalenie składników i wartości majątku wspólnego. Aby móc dokonać podziału, należy określić co dokładnie temu podziałowi ma podlegać. Należy więc ustalić co wchodziło w skład majątków osobistych małżonków, a co składało się na ich majątek wspólny, a następnie, dla celów rozrachunkowych, ustalić wartość jego poszczególnych składników. Przewagą podziału umownego nad sądowym jest to, że wartość ta nie musi być odzwierciedleniem wartości rynkowej przedmiotów, strony umowy mogą określić ją według własnych, subiektywnych odczuć, czy sentymentów.

3. Wybór sposobu podziału. Jak każda majątek wspólny, tak i majątek postały na skutek ustania wspólności małżeńskiej może zostać podzielony pomiędzy współwłaścicieli na jeden z trzech sposobów:
a. podział fizyczny rzeczy, o ile oczywiście natura rzeczy się temu nie sprzeciwia. Możliwy jest więc np. podział jednej nieruchomości, poprzez wydzielenie dwóch działek z jednej, czy dwóch samodzielnych lokali mieszkalnych w dotychczasowym domu jednorodzinnym.
b. przyznanie poszczególnych składników majątku jednej osobie, z ewentualnym obowiązkiem spłaty, jeżeli wartość składników przypadająca jednej stronie jest wyższa, od wartości rzeczy uzyskanych przez drugiego z małżonków. W praktyce jest to najczęściej występujący sposób podziału majątku; zwykle jeden z małżonków otrzymuje zajmowaną przez siebie nieruchomość, z częściowym przynajmniej wyposażeniem, drugi zaś np. oszczędności, samochód, papiery wartościowe.
c. sprzedaż majątku i dokonanie podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży.

4. Zawarcie umowy. Umowa o podział majątku może być zawarta w dowolnej formie, jeżeli jednak w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość, to dla jej ważności, tak jak w każdym przypadku przeniesienia własności nieruchomości, niezbędna jest forma aktu notarialnego. Oczywiście najczęściej umowy te przybierają postać umowy zawartej przynajmniej w formie zwykłej pisemnej (jeżeli nie dotyczą nieruchomości), stają się bowiem podstawą dokonania odpowiednich wpisów własności w ewidencjach i rejestrach (np. dowód rejestracyjny pojazdu).

PAMIĘTAJ!

W umowie o podział majątku wspólnego nie ma możliwości ustalenia nierównych udziałów, zasada jest bowiem, że udział małżonków w majątku jest równy. W wyniku podziału powinien więc każdemu z nich przypaść majątek o równej wartości. Nie ma jednak przeszkód aby część składników majątkowych małżonkowie przekazali sobie w drodze darowizny. Jedynie sąd, w odpowiednim postępowaniu może orzec odstępstwo od powyższej zasady i ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym, wymaga to jednak przeprowadzenia wyczerpującego postępowania dowodowego.

W umowie strony nie musza postanawiać o całości majątku wspólnego – mogą dokonać jedynie podziału częściowego, a w pozostałej, niepodzielonej części, pozostać jego współwłaścicielami.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59, ze zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).