Głównym orzeczeniem rozwodowym jest rozwiązanie małżeństwa stron. W niektórych jednak sytuacjach prawo nakłada na sąd obowiązek orzeczenia także o innych kwestiach, jak np. o władzy rodzicielskiej, a czasami daje sądowi jedynie takie uprawnienia (np. orzeczenie o podziale majątku wspólnego małżonków). Ostatecznie wyrok o rozwiązaniu małżeństwa może przybrać postać orzeczenia niezwykle rozbudowanego, zawierającego wiele rozstrzygnięć cząstkowych, regulujących sytuację dotychczasowych współmałżonków. Orzeczenia te nie zawsze związane nawet ze złożeniem stosownego wniosku przez strony postępowania.

Do zawarcia małżeństwa niezbędne jest jedynie złożenie zgodnych oświadczeń woli przez osoby pragnące wstąpić w związek formalny. Jednak, z uwagi na daleko idące skutki rozwodu, jedynym uprawnionym organem do rozwiązania małżeństwa jest sąd. Przyczyny dla których małżeństwo może zostać rozwiązane wymienione są w kodeksie rodzinnymi i opiekuńczym. Jednak nawet pomimo ich zaistnienia, prawo przewiduje również przypadku, kiedy sąd nie orzeknie rozwodu.

Zawierając małżeństwo wierzymy, że znaleźliśmy osobę, z którą spędzimy całe życie. Niestety, nader często bieg czasu weryfikuje nasze plany. Pomiędzy małżonkami zaczyna się dziać na tyle źle, że trudno sobie wyobrazić, aby mogli nadal pozostawać w zawartym formalnie związku. Niejednokrotnie małżonkowie jeszcze przez rozwiązaniem małżeństwa znajdują sobie nowych partnerów i układają z nimi życie. Właśnie dla takich instytucji stworzona została w Polsce instytucja rozwodu. Rozwód może być w Polsce orzeczony jedynie przez sąd i wcale nie jest tak, że wystarczy oświadczenie małżonków, że nie chcą już żyć razem, aby sąd zgodził się na rozwiązanie ich związku.

Separacja małżonków istnieje w istocie tak długo jak samo małżeństwo. Nie zawsze jednak separacja była uregulowana przez prawo. Do 16.12.1999 r. separacja małżonków istniała wyłącznie w sferze faktów tzw. separacja faktyczna, która miała pewne skutki dla sytuacji małżeństwa jednak nie było możliwości dokonania formalnego aktu ustanawiającego separację. Od wskazanej daty, na skutek nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z powodu nasilających się głosów społeczeństwa i chęci zapewnienia alternatywy rozwodu dla osób, którym światopogląd nie pozwalał na orzekanie rozwodu, występuje możliwość żądania orzeczenia separacji.

Małżeństwo może ustać na kilka sposobów. Stanie się tak na skutek śmierci jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu, a także jego unieważnienia. Jedynym organem, który może o tym orzec, jest podobnie jak w przypadku sąd. Jednak skutek w postaci ustania małżeństwa jest w zasadzie jedyną zbieżnością, bowiem zarówno przesłanki jak i skutki orzeczenia o rozwodzie i o unieważnieniu małżeństwa, są bardzo daleko idące. Jeżeli bowiem orzeczono o unieważnieniu małżeństwa, jest ono traktowane tak, jakby nigdy nie istniało. Wszystkie jego skutki zostają zniesione z mocą wsteczną, następuje powrót do stanu takiego, jak przed jego zawarciem.

Jedyną ustawową przesłanką rozwiązania małżeństwa przez sąd, czyli rozwodu, jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Wiadomo jednak, że nic nie dzieje się samo. U podłoża rozkładu pożycia małżeńskiego mogą leżeć różne powody, jednak nader często jest to zdrada małżeńska. Naruszenie ustawowej zasady wierności małżeńskiej prowadzi do utraty zaufania partnera, ustania pożycia fizycznego pomiędzy małżonkami, częstych kłótni, a w konsekwencji niemożności prowadzenia dalszego wspólnego życia. Czasami o zdradzie małżonek zdradzany dowiaduje się dopiero, gdy niewierny partner sam mu o tym powie, informując o nowym związku i domagając się rozwodu. Wtedy szanse na uratowanie małżeństwa są już naprawdę niewielkie.