Prawa i obowiązki rodziców zastępczych

Każde dziecko chciałoby mieć rodziców, którzy zapewniliby mu możliwość wychowywania się w ciepłej i rodzinnej atmosferze. Niestety nie zawsze rodzice naturalni są w stanie podołać swoim obowiązkom, jakie mają w stosunku do swych dzieci. Dzieciom pozbawionym więc całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej (ale nie władzy rodzicielskiej!) państwo zapewnia opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej. Rodzina zastępcza stanowi alternatywę dla domów dziecka, ma zapewnić maluchom jak najwięcej ciepła i uczuć, a więc w swym założeniu jak najbardziej odpowiadać rodzinie naturalnej. Rodzina zastępcza może być ustanowiona również dla dziecka niedostosowanego społecznie, czyli takiego, które mogłoby być adoptowane, ale z jakiś przyczyn nie udało się znaleźć dla niego rodziców adopcyjnych.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje co do zasady na podstawie orzeczenia sądu. Wyjątkowo, dziecko może zostać umieszczone w rodzinie zastępczej także na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej między rodziną zastępczą a właściwym starostą, za zgodą lub na wniosek rodziców dziecka, gdy zachodzi pilna konieczność (np. zagrożenie dobra dziecka). O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd.

Rodzaje rodzin zastępczych. Rodziny zastępcze mogą być spokrewnione z dzieckiem (forma najbardziej wskazana z uwagi na dobro dziecka), niespokrewnione i zawodowe (zwykle niespokrewnione, ale nie można wykluczyć sytuacji, że rodzina zastępcza zawodowa stanie się rodziną zastępczą dla spokrewnionego z nią dziecka i prawo dopuszcza taka możliwość).

Rodzice zastępczy mają prawo i obowiązek wykonywania bieżącej pieczy nad osobą dziecka, jego wychowania i reprezentowania w sprawach związanych ze sprawowaniem pieczy i wychowywaniem. Rodzice zastępczy powinni zatem zapewnić dziecku właściwe warunki bytowe, możliwość rozwoju intelektualnego, fizycznego i psychicznego, edukacji, wypoczynku. Ponadto rodzice zastępczy reprezentują dziecko w dochodzeniu świadczeń alimentacyjnych. Umieszczenie bowiem dziecka w rodzinie zastępczej nie anuluje obowiązku alimentacyjnego jego rodziców i ewentualnie innych osób zobowiązanych z tytułu pokrewieństwa.

Rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Wysokość tej pomocy zależy od wieku i stanu zdrowia dziecka.

Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców biologicznych dziecka (rodzice zachowują np. prawo do decydowania o sprawach ważnych dla dziecka, jak zabiegi lecznicze, prawo do zarządu majątkiem dziecka). Sąd opiekuńczy może inaczej określić podział praw i obowiązków przysługujących rodzicom zastępczym i naturalnym.

PAMIĘTAJ!

Najlepszym środowiskiem dla wychowania dziecka jest jego rodzina naturalna. Jedynie w wypadkach gdy nie może ona funkcjonować, państwo stara się zapewnić dziecku warunki jak najbardziej zbliżone do tych optymalnych, dlatego stworzono regulacje dla funkcjonowania rodzin zastępczych. Aby zostać rodzicem zastępczym, trzeba spełnić szereg wymagań, weryfikowanych przez organy pomocy społecznej i pomocy rodzinie (są to zawsze organy powiatu). Najważniejszym obowiązkiem rodzica zastępczego, będzie zawsze kierowanie się dobrem dziecka, przy jednoczesnym poszanowaniu jego praw.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, nr 99 poz. 1001)