Przyczyny nieważności testamentu - część I

Prawo w zasadzie pozwala nam swobodnie rozporządzać naszym majątkiem, zarówno w życiu codziennym, jak i na wypadek śmierci. Niekiedy jednak swoboda ta jest ograniczana ze względu na poszanowanie praw innych osób, ochronę naszych wierzycieli, dobro publiczne, interes społeczny, itp. Dotyczy to zarówno czynności dokonywanych w codziennym życiu, jak i tych dokonywanych na wypadek naszych śmierci. Jak wyjaśnialiśmy w innym miejscu, nie jest trudno sporządzić ważny testament. Należy jednak bezwzględnie przestrzegać ograniczeń nałożonych przy tym przez prawo, bowiem naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepisów, może doprowadzić do nieważności całego testamentu. Wówczas, nasz majątek po naszej śmierci nie trafi tam, gdzie pragnęlibyśmy by się znalazł, a sąd stwierdzi jego nabycie przez spadkobierców ustawowych.
Nieważność testamentu może mieć kilka przyczyn – tych związanych ściśle z osobą testatora, jak i tych, które wypływają z niezachowania formy czy innych wymogów testamentów.

Przyczyny podmiotowe, ściśle związane z osobą sporządzającą testament to:

1. Brak zdolności testowania.
Sporządzić testament może każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Będą to więc wszystkie osoby pełnoletnie (18 lat), które nie są ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo, ani nie został dla nich ustanowiony doradca tymczasowy w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie. Brak całkowitej zdolności do czynności prawnych oznacza automatycznie brak zdolności testowania. Rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci przez kogoś, kto z jakiejkolwiek przyczyny nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, nie będzie mogło być zatem skutecznym testamentem.

W każdym wypadku, sporządzenie testamentu nie własnoręcznie i osobiście, nie będzie mogło zostać uznane w ogóle za testament. Nie wolno więc ustanowić pełnomocnika czy przedstawiciela dla sporządzenia w naszym imieniu testamentu, ale i nie wolno napisać go w całości na maszynie, komputerze czy naklejając na kartkę powycinane z gazet literkami.

Jak wyjaśnialiśmy w innym miejscu, testament własnoręczny dla swej ważności nie wymaga zachowania szczególnej formy, częste są np. przypadki uznawania za ostatnią wolę testatora listu wysłanego do bliskiej osoby, zawierającego rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci. Ustalenie, np. w postępowaniu o stwierdzenie nieważności testamentu, że pomimo zachowania pozorów testamentu, dokument, który sporządził spadkodawca nie powstał w wyniku woli testowania, skutkować będzie zawsze stwierdzeniem jego nieważności. Będzie to miało miejsce szczególnie w przypadkach sporządzenia testamentów nie na poważnie, czyli np. w celach szkoleniowych, przykładowych itp.

PAMIĘTAJ!
Prawo nie nakłada szczególnie wielu ograniczeń co do sporządzania testamentu, pozostawiając spadkodawcy szeroką swobodę w tym zakresie. Warto więc tym bardziej o nich pamiętać, bowiem w przypadku nieważności testamentu, sąd stwierdzi nabycie spadku na podstawie ustawy i nasza wola co do rozdziału majątku po śmierci nie będzie mogła być spełniona.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).